به گزارش قدس آنلاین اسماعیل سلیمی معاون پیشگیری و کاهش خطر سازمان مدیریت بحران شهر تهران با گفتگو دربرنامه سعادت آباد از شبکه رادیویی تهران، درباره پدیده فرونشست زمین و عوامل تشدید کننده آن در کشور توضیحاتی داد.
مشروح این گفتگو را در ادامه می‌بینید:

سوال: پارسال گفتند حوالی میدان آزادی یک فرونشست جزئی داریم، اعلام کردند سالانه ۵ سانتی متر فرونشست داریم، اما کارشناسان هشدار جدی می‌دهند و می‌گویند استان تهران پیشرو است، من رخدادهایی از فرونشست زمین در ورامین و پاکدشت دیدم خیلی وحشتناک بود. در شهر تهران هم داریم دچار آن می‌شویم؟
سلیمی: من ابتدا تفاوت فروریزش و فرو نشست را بگویم، فرونشست به خاطر استفاده بیش از حد از منابع آبی زیر سطحی و در پهنه‌های هکتاری وسیع اتفاق می‌افتد، ولی فروریزش با عوامل انسان ساخت دیگری مانند نشت آب و یا حفاری‌های زیر سطحی مترو، در یک محدوده کوچکتر فرض کنید ۴ در ۴ یا ۱۵ در ۱۵ اتفاق می‌افتد. آنکه مساحت کم دارد فروریزش و آن که مساحت زیادی دارد با نشست تدریجی کم، می‌شود فرونشست.
در تهران فرونشست وجود دارد ازسمت دشت رباط کریم و شهریار و اسلامشهر به سمت تهران در حال حرکت است و بخشی از جنوب تهران را به خاطر اینکه آبرفت دارد دچار تاثیر کرده است و بله جنوب تهران فرونشست دارد. منتها این که گفتند تهران در کشور پیشرو است این گونه نیست.
در شهرستان بهرمان استان کرمان بیشترین فرو نشست را داریم که مرجع رسمی این موضوع یعنی سازمان نقشه برداری کشوراعلام کرده است. بعد از آن رفسنجان و بعد قم و بعد البرز، کرج است که از تهران هم بیشترفرونشست دارد است. بعد ورامین است و بعداز آن تهران است و ما در دوره دو ساله‌ای که گزارش گیری کردیم از مراجع رسمی، در سال ۱۴۰۰ - ۱۴۰۱ نرخ فرو نشست زمین به صورت سالانه حدود ۱۳ سانتی متر است.

سوال: این الان خطرناک است یا خیر؟
سلیمی: فرونشست قطعاً خطرناک است و عمدتاً هم آسیب اصلی و اولیه آن به عوارضی می‌خورد که خطی هستند مثل خطوط انتقال سوخت و راه آهن، چون نشست تدریجی و وسیع است عمدتا به عوارضی آسیب اولیه و جدی آن می‌خورد که تداوم در چندین کیلومتر دارند.
به همین علت راه آهن و مسیر انتقال سوخت و انتقال انرژی ما از این قضیه متاثر است و با توجه به گزارشاتی که دریافت کردیم به عزیزان اعلام کردیم که این اتفاق می‌افتد.
سلیمی: اما فرونشست تفاوتی با سایر مخاطرات مثل سیل و زلزله دارد. معمولاً مخاطرات دیگر مانند سیل یا زلزله طرح‌هایی که به آن می‌گویند طرح‌های کاهش خطر دارند که ما چه پروژه‌هایی را اجرا کنیم که از سیل دوری کنیم و چه پروژه‌هایی را مقاوم سازی کنیم که از زلزله آسیب کمتری ببینیم. جنس فرونشست علاج بخشی است، یعنی بیشتر از اینکه بگوییم چه کنیم، اول باید بگوییم چه کار نکنیم آن کاری نباید انجام دهیم این است که این قدر از آب‌های زیرزمینی استفاده نکنیم.
سلیمی: نقشه فرونشست تهران را با نقشه کشت و کارهای اطراف تهران روی تطبیق دهید، برهم منطبق است. یعنی معلوم است که مهمترین عامل فرونشست همین کشت و کارهای است که الگوی کشت درستی ندارد.
ما به جای اینکه برخی را تعطیل کنیم یا برخی را برویم به سمت باغات کم آب بر، متاسفانه داریم گندم، شبدرو یونجه میکاریم. این‌ها آب‌های بسیار زیادی نیاز دارند و آب‌های سطحی ما بسیار کم است، در تهران به منابع آبی جدید نیازداریم حتی برای آشامیدن، دیگر برای کشاورزی باید فکر جدی کنیم که این آسیب وارد شهر ما نشود و کمتر شود.
البته این را هم عرض کنم طبق گزارشاتی که داشتیم نرخ فرونشست دو سال منتهی به امسال نسبت به سنوات و دوره‌های پیشین آن یک مقدار کاهشی‌تر شده است.
سوال: چه اقدامی کردید که این اتفاق افتاد؟
سلیمی: به محض اینکه اطلاعات را دریافت کردیم برای مرجع رسمی این موضوع ارسال کردیم که سازمان زمین شناسی کشور است و آن‌ها باید اظهار نظر کنند که علت این که این نرخ یک مقدار کاهشی شده است. ما نمی‌گوییم خوب است، یعنی وضعیت خیلی بد بود حالا به عنوان مثال بد شده است، ولی آن‌ها باید اعلام کنند. ممکن است به خاطراقداماتی مانند پلمب چاه‌های غیر قانونی باشد یا اقداماتی که منابع طبیعی در بالا دست تهران انجام می‌دهد که حدود ۲۶۰۰ نقطه را پاویون بندی می‌کنند که آب‌های سطحی از بالادست تهران به زمین نفوذ کند. حدود هزار نقطه اجرا شد و برای حدود ۱۶۰۰ نقطه نیز اعتبار گرفته اند.
برنامه‌ای هم برای آبخوان داری پایین دارند. آبخوان وقتی آبش کشیده می‌شود و از بین می‌رود مثل یک اسفنج می‌نشیند و باعث می‌شود روی سطح اثرش را نشان دهد، آن در حد برنامه است و باید برنامه آبخوانداری تهیه شود و در اطراف ورامین یک طرح پایلوت اجرا کرده‌اند این دو انجام شود ما بتوانیم سیلاب تهران را به صورت محلی در خود تهران مدیریت کنیم، آن سهمی که آبفا از پساب فاضلاب باید به شهرداری تهران بدهد که ما به جای اینکه از آب‌های زیر زمینی برای آبیاری فضای سبز استفاده کنیم از پساب فاضلاب باشد می‌توانیم کارهای خوبی انجام دهیم. این اتفاق در جاهای دیگر دنیا هم رخ می‌دهد و این گونه نیست که ما دانش آن را نداشته باشیم. فقط باید همت کنیم وهمکاری داشته باشیم. مردم هم کمک کنند.
در بسیاری نقاط دنیا آب شرب با آب شستشو متفاوت است. این قدر آب تصفیه شده را به راحتی استفاده نمی‌کنند، ولی ما مصرف مان خیلی بالا است.
سوال: چه کسی باید این کار را کند؟
سلیمی: متولی این‌ها مختلف است عمده متولی بحث فرو نشست و کارهای علاج بخشی در کشور وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی هستند.
سوال: شهرداری که شما زیرمجموعه آن به حساب می‌آید به نوعی، چقدر آب‌های زیرزمینی تهران را مصرف می کند؟
سلیمی: ما از قدیم چاه‌هایی داشتیم که یک بخشی را در اختیار سازمان‌های دیگرقرار دادیم. از این‌ها برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کنیم، می‌دانم که سازمان بوستان‌ها برای تغییر الگوی کشت، کارهای بسیار خوبی کرده است.
سوال: یک بخشی که بخش کمی هم نیست، قبول دارید؟
سلیمی: نسبت به آن که در کشاورزی استفاده می‌شود بسیار کم است.
سوال: آب دریاچه شهدای خلیج فارس از کجا می‌آید؟
سلیمی: آب دریاچه شهدای خلیج فارس حدود ۲ درصد از آورد سالیانه رودخانه کن است و ۹۸ درصد بقیه به سمت جنوب تهران و دریاچه فشافویه می‌رود.
سوال: یعنی هیچ آب زیر زمینی استفاده نشده است؟
سلیمی: آن آب سطحی است. آب دریاچه چیتگر هم برای تلطیف فضا استفاده می‌شود و یک ذخیره گردشگری تهران شده، ضمن اینکه برای عملیات اطفاء هوایی هم پ ذخیره خوبی برای غرب تهران شده است و ما روی آن حساب می‌کنیم.
سوال: ولی در هر صورت شما هشدارهای لازم را به عنوان سازمان مدیریت بحران به مراجع مختلف و سازمان‌های متفاوت دادید؟
سلیمی: بله دادیم، ما هم اینجا در این حوزه مطالبه گر هستیم. کارها و برنامه‌های خوبی در حال انجام است. همین دیروز لایحه‌ای ارسال شد برای شورای شهر تهران که همه اقداماتی که شهرداری باید در این حوزه انجام دهد نوشته، ابلاغ و اجرا شود.
ضمن این که پارسال هم در برنامه ایمنی شهر تهران که آقای زاکانی ابلاغ کردند و مفصل به زیر مجموعه شهرداری نیز ابلاغ شد که چه کارهایی باید انجام دهند. یکی از این کارها این است که ما پیاده روها را نفوذپذیر احداث کنیم به جای اینکه با بتن بپوشانیم، خشکه چین کنیم که آب هم آنجا به داخل زمین و منابع زیر زمینی راه یابد.
سوال: شهرداری‌ها پیاده روها را به شکل سنگ فرش درست می‌کنند و حتی این آب‌ها زیر سنگ‌ها جمع می‌شد و با قدم زدن روی آنها، دوباره به سطح راه پیدا می‌کند اگر شهرداری را مجبور کنید که این کار را کنند ما هم شما را دعا می‌کنیم.
سلیمی: من از صدا وسیما هم می‌خواهم که در این حوزه هم به وظایف اخلاقی و هم وظایف قانونی اش عمل کند. در زمینه اطلاع‌رسانی به ما هم کمک کنید که هر جا به ما گفتید می‌آییم راجع به این موضوع و سایر مخاطرات تهران باهم صحبت می کنیم و پاسخگو هم هستیم.